John Powers – dziewięć stanów umysłu

Dziewięć poziomów medytacji na tankach tradycyjnie jest przedstawiane jako ścieżka po której mnich w jednej ręce trzymający lasso (uważność) a w drugiej oścień (pełna świadomość) pogania słonia.
Mnich symbolizuje medytującego, a słoń umysł. Pozostałe elementy na tance to płomienie (wysiłek), małpa (rozproszenie) i 5 przedmiotów zmysłowej przyjemności (czynniki rozpraszające): jedzenie, ubrania, instrumenty muzyczne, perfumy i lustro (symbolizujące smak, dotyk, dźwięki, powonienie i wzrok).
Dodatkowo czarny kolor słonia oznacza mentalne czynniki ospałości, a czarny kolor małpy – mentalne czynniki rozproszenia.

Dziewięć stanów umysłu coraz intensywniejszej koncentracji w czasie medytacji
1. Stabilizacja umysłu
2. Ciągła stabilizacja

„Stabilizacja umysłu to stan przerywanej koncentracji, kiedy umysł często rozprasza się przelotnymi myślami. Medytujący jest w stanie utrzymywać obiekt koncentracji tylko przez krótki czas i łatwo ulega rozproszeniu. W miarę postępu w medytacji okres stabilności przedłuża się – jest to ciągła stabilizacja umysłu. Na tych dwóch pierwszych etapach głównymi przeszkodami są lenistwo i roztargnienie. Lenistwo to chęć odwlekania czy unikania medytacji. Pojawiają się pragnienia uczestniczenia w innych aktywnościach, czy to będą rozrywki czy pójście spać. Roztargnienie polega na zapominaniu o czystych obiektach, ponieważ umysł zajmuje się nieczystymi przedmiotami. Traci się świadomość obiektu medytacji, gdyż uwagę zaprząta obiekt pożądania. Skłonność tę przezwycięża się przez uważność i stałą obserwację obiektu medytacji.”

3. Ponawiana stabilizacja
4. Trwała stabilizacja

„W trzecim stanie kiedy umysł porzuca obiekty medytacji, jest natychmiast do niego przywoływany i okresy skupienia na obiekcie trwają dłużej niż okresy rozproszenia. Następny stan (trwała stabilizacja) powstaje, gdy uważność rozwinęliśmy do takiego stopnia, że potrafimy utrzymać skupienie na obiekcie medytacji. Rozwinęliśmy bardzo silną uważność i umysł nie odchodzi od obiektu bez naszej wiedzy. Właśnie teraz największymi przeszkodami są ospałość i pobudzenie, należy więc stosować odpowiednie antidotum”.

5. Opanowanie umysłu
6. Uspokojenie

„Na poziomie piątego stanu jesteśmy zdolni do wnikliwej retrospekcji, co silnie przeciwdziała ospałości. Umysł przez cały czas pozostaje pod kontrola wewnętrznej uwagi, które rejestruje powstanie ospałości. Natychmiast gdy się ona pojawia, przeciwdziałamy jej, zwiększając wyrazistość postrzegania obiektu medytacji, powiększając jego rozmiar lub jasność. Pojawia się jednak niebezpieczeństwo nadmiernego pobudzenia, tak więc w szóstym stanie uspokajamy umysł. Aby przeciwdziałać pobudzeniu, kontrolujemy umysł, rozmyślając nad śmiercią, nietrwałością, negatywnymi skutkami rozproszenia itp Medytujący, który osiągnął ten poziom jest zdolny do wnikliwej introspekcji i uważności, tak że jest świadomy nawet najdrobniejszych wahań uwagi.”

7. Całkowite uspokojenie
8. Pełne skupienie
9 Całkowicie zrównoważona stabilizacja

„Na poziomie siódmego stanu umysłu poprzez uspokojenie rozwija się moc wysiłku, dzięki czemu można pokonać subtelne poziomy ospałości i pobudzenia. Teraz groźba pojawienia się tych zakłóceń jest niewielka, ale jeśli nawet powstaną, medytujący potrafi szybko im zapobiec. Jeśli potrafimy utrzymać obiekt medytacji tak długo jak chcemy, nie ulegając ospałości czy pobudzeniu, osiągamy ósmy stan – pełne skupienie. Dzięki potężnej mocy uważności można utrzymywać niezachwiane skupienie na obiekcie.
Na poziomie dziewiątego stanu, osadzenie w równowadze, można zostawać w medytacyjnej równowadze spontanicznie i bez wysiłku.”

John Powers – WPROWADZENIE DO BUDDYZMU TYBETAŃSKIEGO

Na górze tanki mnich dosiada słonia – medytujący potrafi wykorzystywać moce swojego umysłu.

Sześć warunków niezbędnych do osiągnięcia stabilnego spokoju w medytacji:
1. Przebywanie w odpowiednim, sprzyjającym medytacji miejscu
2. Posiadanie niewielu pragnień
3. Zadowolenie
4. Ograniczenie aktywności
5. Czystość moralna
6. Całkowite porzucenie myśli związanych z pragnieniem