Mikołaj Rerich – Dwa porządki istnienia
„Cokolwiek istnieje i jawi się nam jako element rzeczywistości, pojawia się w naszej świadomości w wyniku jakiejś formy poznania. Są rzeczy, które widzimy i dotykamy, które poznajemy naszymi zmysłami. I są rzeczy, które poznajemy nienamacalnie. Dobrze jest zdawać sobie sprawę z tego, ze nasza świadomość rzeczywistości ma do czynienia z dwoma porządkami istnienia. Pierwszy, który nazwiemy umownie fizycznym, jest tym porządkiem, gdzie istnienie wynika ze zmysłowej poznawalności. jeżeli czegoś nie możemy dotknąć lub zobaczyć, bezpośrednio lub pośrednio, jeżeli coś istnieje tylko hipotetycznie, przypuszczalnie i niefizycznie, to rzecz ta należy do porządku, który nazwiemy mentalno-duchowym.
W porządku fizycznym istnieją góry i rzeki, rośliny, ryby i ptaki i ogromna wielość rzeczy, które możemy badać i opisywać w sposób jednoznaczny, zarówno w aspekcie statycznym (masa, kształt, skład, struktura), jak i dynamicznym (funkcjonowanie, działanie).
Porządek mentalno-duchowy jest natomiast znacznie trudniejszy do ujęcia w prosta definicję, gdyż mieści się w nim wszystko, co nie może się znaleźć w porządku fizycznym. Są w nim zatem wierzenia, mity, legendy, poezja i proza, dobre i złe duchy, marzenia indywidualne i zbiorowe, utopie społeczne i dystopie, ideologie, doktryny, hipotezy, prawa, nakazy i zakazy, i ogromna mnogość innych rzeczy, które można by wymieniać bez końca. Porządek mentalno-duchowy jest kotłem, w którym kłębi się gigantyczna ludzka energia, równie wulkaniczna i nieprzewidywalna jak energia fizycznych wulkanów.
Różnica istotna między tymi porządkami jest taka, że istnienie każdej konkretnej rzeczy w porządku fizycznym wymaga naocznej, jeśli rzecz jest wystarczająco duża i powszechna, lub przekonywującej metody obserwacji pośredniej, jeśli sprawa dotyczy nowej cząstki elementarnej lub planty w systemie odległej gwiazdy. Natomiast w porządku mentalno-duchowym nic dowodzić nie trzeba. Wszystko, co człowiek pomyśli, w co uwierzy, co przekazuje słowem – wszystko to istnieje przez sam fakt, że zostało pomyślane, powiedziane lub napisane.
Świadomość dwóch porządków istnienia jest bardzo ważna, jeśli pragniemy uniknąć niepotrzebnych i poznawczo jałowych sporów o istnienie różnych zjawisk, postaci, miejsc i zdarzeń, które są częścią naszej wspólnej tradycji, a często fundamentem kultury.
Wyodrębnienie dwóch porządków w naszej percepcji rzeczywistości pozwala nam zrozumieć, że ma rzeczy nieistniejących. Nawet zdania przeczące i postawy przeczące są częścią naszej kultury. Poglądy ateistyczne bywają równie sprawcze społecznie i politycznie jak przekonania religijne”.
Mikołaj Rerich – SERCE AZJI SZAMBALA (strony 7-9)
