Stephen Batchelor – Cztery Szlachetne Prawdy

Gotama zaczął nauczać w Parku Jeleni w Isipatana – obecnie miasto Sarnath – zaraz nieopodal Baranasi (Varanasi), świętego miasta braminów położonego na północnym brzegu Gangesu. Musiał znaleźć sposób przełożenia swojego wglądu w „to-warunkowanie, współzależne powstawanie” na płaszczyznę praktyki i drogi życia. Swojemu rozwiązaniu tej kwestii dał wyraz w Obróceniu Kołem Dhammy, jego pierwszej mowie, którą wygłosił w Parku Jeleni, w której zaprezentował swoje nowatorskie nauczanie o Czterech Szlachetnych Prawdach.

W mowie tej w jednoznaczny sposób opisał swoje przebudzenie jako wynik rozpoznania, wykonania i sfinalizowania czterech zadań:

1. pełnego poznania cierpienia
2. puszczenia pragnienia
3. doświadczenia ustania [pragnienia]
4. kultywowania ośmiorakiej ścieżki

Te „Cztery Szlachetne Prawdy” są, jak ujmuje to Nanavira, „najważniejszymi zadaniami, jakie stoją przed człowiekiem”. Nanavira zilustrował to przy pomocy epizodu z Alicji z Krainy Czarów. Po tym jak Alicja wpada do króliczej nory, wchodzi do pokoju, gdzie znajduje butelkę z etykietą: „Wypij mnie”. Zamiast opisywać, co butelka zawiera, etykieta instruuje Alicję, co z tą butelką zrobić. W ten sam sposób, Cztery Prawdy są raczej zaleceniami, aby coś zrobić, niż twierdzeniami, w które należy wierzyć lub nie wierzyć.

Gotama opisał to, jakie wyzwania niesie ze sobą każda z prawd: cierpienie ma się w pełni poznać; pragnienia ma się puścić; ustania ma się doświadczyć; ścieżkę ma się kultywować. Cztery Prawdy są sugestiami by działać w pewien sposób w określonych okolicznościach. Tak jak Alicja ujrzawszy na butelce napis „Wypij mnie”, zaczęła pić jej zawartość, tak doświadczywszy bólu, można ujrzeć go oznaczonego etykietą „Poznaj mnie”, po czym objąć ten ból, zamiast się przed nim cofać. Lub zamiast automatycznie podążać za ponagleniami pragnienia chwytając się lub pozbywając czegoś, można sobie wyobrazić jak szepce ono: „Puść się mnie”, w ten sposób zachęcając by rozluźnić swój uścisk i odpocząć.

Cztery Szlachetne Prawdy są raczej pragmatyczne aniżeli dogmatyczne. Sugerują raczej szereg działań mających nastąpić po sobie, niż zestaw dogmatów, w które należy uwierzyć. Cztery prawdy są raczej opisem zachowania, niż opisem rzeczywistości. Budda porównał siebie do lekarza, który oferuje cykl zabiegów terapeutycznych mających wyleczyć czyjeś przypadłości. Poddać się takiej terapii nie znaczy zbliżyć się w jakimkolwiek stopniu do „Prawdy”, lecz umożliwić sobie prosperowanie w życiu tu i teraz, mając nadzieję pozostawienia po sobie spuścizny, która będzie miała pożyteczne konsekwencje po czyjejś śmierci. To czy ktoś wkracza na taką ścieżkę jest całkowicie jego własnym wyborem.

Stephen Batchelor – WYZNANIA BUDDYJSKIEGO ATEISTY